Khi nghĩ về quê hương người ta thường nghĩ đến cây đa, bến
nước, mái đình, là dòng sông với con đò là ruộng đồng, họ hàng, làng xóm… Còn
tôi lớn lên giữa phố thị Qui Nhơn nên quê hương gắn liền với tôi là phố chợ là
những con đường, những ngôi trường, là biển xanh cùng sóng vỗ… Đối với tôi hình
ảnh con sông, lũy tre, đồng ruộng chỉ là nghe nói hay mơn man trong sách vở.
Sau này khi lớn lên một chút, thỉnh thoảng có đi về vùng ngoại ô, lúc đó, tôi mới
thấy mà cũng chỉ nhìn loáng thoáng về hình ảnh của quê hương mà thôi. Rồi đến một
ngày, tôi tốt nghiệp ra trường đi dạy. Ngôi nhà tôi ở trọ sát bên con sông Lại
Giang. Những lúc buồn nhớ nhà, thường ra ngồi ngắm nhìn dòng sông chảy và bắt đầu
có một chút cảm nhận về vẻ đẹp…Nhưng dạo đó quê hương mình chiến tranh khốc liệt
quá! Tiếng súng, tiếng bom đạn rền vang làm át hết cả những suy nghĩ của tôi.
Mãi cho đến
sau này khi tôi về làm dâu “xứ nẫu”. Quê chồng tôi ở An Vinh nằm sát bên con
sông Côn êm đềm trôi xuôi, nước xanh ngăn ngắt. Lúc đó tôi mới biết được thế
nào là con sông quê hương.
"Nước Lại Giang mênh mang mùa nắng
Giòng sông Côn lai láng mùa mưa
Đã
cam tháng đợi năm chờ
Duyên em đục chịu trăm nhờ quản bao.'
(Ca dao)
Những năm
đó, cuộc sống nông thôn rất yên bình vì quê hương đã im tiếng súng nhưng người
dân quê thì lúc nào cũng “Con trâu đi trước, cái cày theo sau”. An Vinh cũng
như bao vùng quê nghèo khác, người dân lam lũ, quần quật suốt ngày với nghề nông.
Quanh năm tay lấm chân bùn bận rộn với ruộng vườn trâu bò. Mùa hè cho đến mùa
đông trên người lúc nào cũng chỉ là manh áo cộc và quần xắn lên trên đầu gối “một
nắng hai sương” vất vả vô cùng.
Một năm tôi thường về quê hai lần, vào dịp tết và vào những
ngày nghỉ hè. Đi về quê An Vinh thì từ Qui Nhơn có thể đi theo nhiều ngả. Mỗi
ngả đường đều được ngắm nghía non nước hữu tình của Bình Định mến yêu.
- Nếu đi con đường
từ chợ An Nhơn lên thì phải đi thẳng đến An Thái qua sông Côn để về An Vinh. Đoạn
dường này, có thể ngắm được làng mạc ẩn sau những vườn tược, cây cối xanh tươi
cùng núi non, dòng sông êm xuôi.
- Còn đi theo
Quốc lộ 19, thì đến Bình Nghi, qua An Thái rồi qua sông Côn…ở đây có thể ngắm
các lò gạch thủ công, ngước nhìn tháp Thủ Thiện, thưởng thức mùi thơm của hương
đồng gió nội, bắt gặp phố xá nhỏ hẹp ở An Thái như một phố Hội An thu nhỏ với
những ngôi nhà cổ lâu đời của những người Hoa và các đặc sản của vùng quê này…
- Đi đường Gò
Găng thì có thể ngắm quần thể ba ngọn tháp Dương Long đứng sừng sững qua bao
năm tháng. Thấp thoáng trên đồi lăng Mai Xuân Thưởng một sĩ phu yêu nước, lãnh
tụ của phong trào Cần Vương kháng Pháp cuối thế kỷ 19 tại Bình Định hay chạnh
lòng khi chứng kiến một số vết tích tang thương còn lại của thành Đồ Bàn mà
nghe trong gió lao xao tiếng người xưa như thầm nuối tiếc cho một triều đại đã
trôi vào dĩ vãng…
- Có thể đi
lên Phú Phong rồi bọc xuống cũng được nhưng đường xa hơn nhiều. Con đường này dẫn
chúng ta đến ấp Kiên Thành, làng Kiên Mỹ nay là thị trấn Phú Phong, bước nhẹ
qua cầu Kiên Mỹ bắc qua sông Côn đến với Bảo tàng Quang Trung để cảm nhận được
hồn thiêng sông núi nơi sản sinh ra những người anh hùng áo vải Tây Sơn…
Vào những
năm đó, vì phương tiện xe máy chưa có nhiều, nên tôi thường đi xe Lam từ Qui
Nhơn lên đến chợ An Nhơn rồi đạp xe về
quê. Mùa hè trời trong xanh, từ An Nhơn đạp xe men theo những con đường đất đỏ
quanh co qua các làng xã, qua các ruộng ngô, đồng lúa, vườn cây…Không khí buổi
sáng vùng quê thật mát mẻ trong lành. Hai bên cây cối xanh tươi. Những mái nhà ẩn
hiện sau lũy tre xanh. Có khi dừng lại bên cây đa cổ thụ nghỉ mệt, ăn ly chè đậu
xanh nước mát, nghe người dân chuyện trò về công việc đồng áng thường ngày.
Thường thường
khi đến An Thái thì trời đã trưa, chúng tôi thường dừng lại bên cái quán tranh
chờ chuyến đò. Ngoài một vài người qua sông là khách qua lại, còn phần đông là
những người mua bán gánh gồng trở về nhà sau phiên chợ. Dọc theo bờ sông Côn
bên An Thái, người ta phơi những hàng bún Song Thằn trên những vỉ tre chạy dài
trên bãi cát trong cái nắng và gió man mác. Đò đưa chúng tôi qua sông. Con đò
chở nặng vẫn êm xuôi lướt nhẹ và cập bến dưới hàng tre lao xao rợp mát gió hè.
Lần đầu tôi
đến đây và những lần sau này cũng vậy, lúc nào tôi cũng thấy con sông êm ả,
tĩnh lặng, hiền hòa. Dòng sông lững lờ trôi từ từ nhẹ nhàng. Hai bên bờ sông những
hàng tre xanh cao vút soi bóng xuống mặt nước. Không gian yên tĩnh đến nỗi có
thể nghe rõ tiếng chim hót ríu rít trong khóm lá và cả tiếng gió thổi rì rào
qua rặng tre. Tiếng khua động mái chèo của chiếc thuyền nhỏ xuôi dòng và thỉnh
thoảng vang lên tiếng xao xác gà gáy trưa hay tiếng gà nhảy ổ từ xóm nào đó ở
phía bên sông vọng lại nghe xa vắng mênh mông.
Có những
mùa hè tôi về quê, sông Côn vào mùa cạn nước có đôi chỗ trơ ra bãi cát vàng trắng
óng ánh bên cạnh những vũng nước chảy lấp lánh dưới ánh mặt trời. Không cần phải
đi đò, chúng tôi đi bộ qua sông. Chỗ đi, chỗ lội nước. Tiếng lạo xạo của đôi
bàn chân xát vào cát, tiếng khua chân lội bì bõm làm nước bắn lên tung tóe ướt
cả đôi ống quần nghe sao mà thích quá!
Buổi chiều, sông Côn
như dịu dàng hơn. Mọi người trong làng sau một ngày vất vả với công việc, đổ dồn
ra ven sông. Người ngồi hóng mát, người thì xúm xít bên nhau nói chuyện, người
tắm, người giặt, trẻ em đùa nghịch, nô giỡn với làn nước mát… tiếng lao xao
vang vang cả một khúc sông. Trên bầu trời, một vài con diều bay lượn. Hoàng hôn
nhẹ nhàng buông. Từng đàn cò trắng thong thả bay ngang. Từng đàn chim ríu ra
ríu rít gọi nhau về tổ. Ôi, một vùng quê hiền hòa và thanh bình.
Tôi không biết
sông Côn bắt nguồn từ đâu? Nhưng khi dòng sông chảy qua miền đất An Thái-An
Vinh thì nước sông dường như trong xanh và trôi êm ả nhẹ nhàng hơn.
Má chồng tôi thường nói rằng, khi xưa sông Côn được mọi người
xem như là dòng sông của võ nghệ. Truyền thống đó được lưu truyền từ đời ông, đời
cha…cho đến sau này. Ba anh em nhà Tây Sơn là Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ
cũng đến An Thái tìm thầy học võ. Ông chú trong họ thì nói rằng:
- Người dân ở
đây, thường theo học võ. Vì họ cho rằng học võ là để tự vệ, là để bảo vệ cho
chính nghĩa, bảo vệ cho công bằng, lẽ phải trừ khử đi thói gian tà, cường hào
ác bá… Ngày xưa ai cũng học võ. Nhà nhà học võ. Người người học võ. Người này
biết truyền cho người kia. Người biết dạy lại cho người chưa biết và cứ thế lưu
truyền lan rộng khắp nơi. Tiếng lành đồn xa, có nhiều người từ khắp mọi nơi đến
đây tìm thầy học võ. Những buổi chiều hay những đêm trăng rủ nhau ra sau vườn,
ra sân trước nhà hay tìm những khoảng đất trống…để cùng nhau luyện tập võ nghệ.
An Thái nhìn qua An Vinh nhìn lại, cách nhau đôi bờ sông
Côn. Hai làng đều là hai làng võ nghệ. An Vinh nổi tiếng về quyền còn An Thái
ngoài võ cổ truyền còn nổi tiếng giỏi côn, võ của người Tàu.
Má còn nói rằng:
- Bây giờ thì
hai làng An Thái, An Vinh hòa bình, đi lại vui vẻ với nhau chứ trước đây thì
“kình” nhau dữ lắm! Cũng chỉ vì võ nghệ, ai cũng cho rằng võ của làng mình là
cao cường hơn cả. Nên mấy ông, mấy bà tranh nhau không ai chịu thua ai. Trai
hay gái đều đua nhau đi học võ rồi cùng nhau thi đấu hay so tài cao thấp…nhiều
hôm, mùa nước cạn đem nhau ra thi đấu giữa dòng sông Côn nơi giáp ranh của hai
xã An Vinh và An Thái. Hai bên đứng thành hàng dài, đốt đuốc sáng trưng, chiêng
trống khua ầm ĩ, tiếng cổ vũ vang dội…
- Nhưng rồi
bên nào thua bên nào, má?
- Wý dô! Kẻ
tám lạng, người nửa cân. Có ai hơn ai đâu? Nhưng vui lắm! Những hôm như thế thì
cả làng, cả xóm không ai ngủ, thao thức, bàn tán suốt đêm…Sáng ngày mai ra đồng
làm công chuyện đâu có nổi! Nhưng rồi ý chí quyết thắng, quyết đấu lại cứ hun
đúc, sôi sục trong lòng mọi người. Và cứ như thế lại lao vào tập luyện võ nghệ.
Đi từ đầu làng đến cuối xóm, đâu đâu cũng nghe bàn tán về các thế võ.
- Nghe ông bà
ta nói lúc xưa trong làng mình có mấy cô con gái võ nghệ cao cường lắm không
kém gì con trai bên An Thái phải không má?
Má gục gặc đầu, hai con mắt như sáng bừng lên và giọng má trở
nên hùng hồn :
- Ừa, làng
mình nhiều người con gái giỏi võ lắm, không kể xiết! Lúc xưa nổi tiếng nhất là
cô Tám Cảng con gái ông Hương Mục Ngạc, võ nghệ tinh thông vô cùng không ai địch
nỗi. Vì vậy mới có câu truyền: “Trai An Thái, gái An Vinh”.
Má còn nói:
Đêm xuống, ngồi
lại với dòng sông nhất là vào những đêm trăng tròn. Mặt trăng sáng tỏ soi rõ mọi
cảnh vật. Sông Côn sáng rực lấp loáng gờn gợn dưới ánh trăng. Tiếng rì rầm của
dòng sông như âm vang đâu đó tiếng chiêng, tiếng trống cùng với tiếng roi quyền
vun vút, tiếng gươm khua hòa cùng tiếng gió thổi như nhắc nhở mọi người nhớ lại
một giai đoạn lịch sử oanh liệt xưa kia. Văng vẳng trong đêm tiếng chuông công
phu của một ngôi chùa cổ xa xa trong làng ngân vang như tiếng thở dài luyến tiếc
cho vang bóng một thời!
Vùng đất vang danh là võ nghệ nhưng cuộc sống người dân ở
đây thì lại rất hiền hòa, bình dị. Tính tình mọi người chất phác, mộc mạc. Quê
hương miền Trung “xứ dân gầy” quanh năm vất vả với ruộng đồng . Mùa hè dòng
sông hiền hòa là thế, nhưng đến mùa lũ, dòng sông mạnh mẽ dữ tợn vô cùng như
đang ra những đường quyền, những thế võ, những lằn roi vun vút…nước sông từ
trên thượng nguồn cuồn cuộn, ào ạt đổ về. Dòng sông réo rắt âm vang, nước chảy
xiết đục ngầu như cuốn phăng tất cả mọi vật… Cơn thịnh nộ tưởng chừng như kéo
dài không dứt...
Những lúc cuồng
phong bão táp là lúc sông Côn đã bồi đắp phù sa vào những xóm làng, vào hai bên
đồng ruộng làm cho đất đai mầu mỡ, cây cối xanh tươi. Uống nước sông Côn vào,
con người ở đây trở nên mạnh mẽ, dũng khí. Tinh thần, ý chí càng quật cường , bất
khuất...
Thời gian rồi
cũng sẽ đưa lần lượt mọi người về với lòng đất. Những người thân của tôi đã nằm
xuống nơi này.
Mùa hè
2008, tôi trở lại Tây Sơn một mình trong tâm trạng nhìn cảnh nhớ người.
(Em) về Tây Sơn buổi trưa
Chợ Phú Phong vắng người
Mấy túp lều ngái ngủ
(Em) đứng bần thần góc phố chợ
Có phải đất này là nơi mẹ sinh (anh)?
Phố huyện nghèo bên bờ sông Côn
Mẹ buôn bán tảo tần nuôi (anh) khôn lớn…
Sông Côn bao
đời vẫn thế, vẫn trôi xuôi dòng…Vẫn biết rằng, cuối cùng, tất cả dòng sông rồi
cũng quay về với biển cả nhưng trước khi hòa vào với đại dương bao la, dòng
sông không quên để lại bao hương vị, bao tinh túy tốt đẹp cho miền quê này.
Không biết tự bao giờ, tôi yêu con sông Côn êm đềm. Cũng có
thể nơi đây đã sinh ra một nửa của tôi? và cũng có thể là nơi mà tôi đã đến và
được gặp những con người hiếu khách dễ mến hiền hòa? Hay tôi nể phục những con
người có tinh thần thượng võ, có khí phách kiên cường dũng cảm?
Nhân dân ta
có truyền thống chống giặc ngoại xâm từ bao đời nay. Chúng ta tự hào về ông cha
ta là những con người anh hùng dũng cảm, một thời đã đứng lên chống giặc làm
nên biết bao chiến công oanh liệt lẫy lừng, góp phần vào trang sử vẻ vang của
dân tộc Việt Nam. Trong đó có sự góp sức của những con người nông dân quanh
vùng sông Côn.
Tây Sơn
Quê hương của người anh hùng áo vải
Nơi chén rượu nhấp môi nồng đến cháy
Nơi quanh năm chim mía gọi nhau về
Nơi (em) có (anh) và có bạn bè
Nơi nước sông Côn không bao giờ ngừng chảy
Như nhớ thương của (em) đi
về nơi đó mãi
Xin một phần đời ở lại với Tây Sơn.
(Về Tây Sơn-Thuận Hữu).
Qui Nhơn, Tháng tư 2014.
IRENE
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét